هرگاه به مقوله کیفیت مراقبت از بیماران اشاره ای شده، تعیین میزان عفونت بیمارستانی در انعکاس کیفیت رسیدگی و مراقبت از بیماران، در اولویت اول قرار گرفته است. از طرفی کنترل عفونت بیمارستانی رابطه مستقیمی با شناخت صحیح عوامل ایجاد کننده این گروه از عفونت‌ها و نحوه مقابله با آن دارد .

ازن به طور گسترده در صنعت و تاحدی در درمان­های پزشکی استفاده می­شود. از آن به ندرت در کلینیک‌ها و بیمارستان­ها استفاده شده است ولی اخیرا محققان بر کاربرد آن در محیط­های آلوده بیمارستانی تمرکز کرده­اند.

یک نمونه­ی موفق از کاربرد ازن در بیمارستان، کنترل شیوع اتفاق افتاده در بیمارستانی در لندن توسط باکتری قوی Acinetobacter baumannii بود که با استفاده از ازن به خوبی کنترل و مدیریت شد. پس از بخوردهی با ازن میزان آلودگی ایجاد شده توسط این باکتری از ۳۸٫۳% به ۵٫۷% کاهش یافت.

موارد کاربرد ازن در بیمارستان

۱-ضدعفونی اتاق عمل

اخیرا یک تکنولوژی­ موثر برای ضدعفونی اتاق عمل مطرح شده که این تکنولوژی در واقع پمپاژ مخلوطی از ازن و هیدروژن پراکسید داخل اتاق عمل است که امکان ضدعفونی تمامی تجهیزات و سطوح را شامل سقف، دیوارها، پرده ها، تشک ها، صندلی‌ها و … میسر می‌سازد. این روش در از بین بردن باکتری‌ها در اتاق عمل بسیار موثر است.

شایع ترین باکتری های آلوده کننده اتاق های عمل استافیلوکوک‌های کواگولاز منفی، استافیلوکوک اورئوس، گونه های انتروکوک و اشرشیا کلی بوده است و در بین قارچ‌ها گونه های کاندیدا شیوع بیشتری داشته است. بنابراین اتاق عمل می تواند یک منبع بزرگ عفونت های بیمارستانی باشد که توسط انواع گوناگونی از میکروارگانیسم‌ها ایجاد می شود.

بسیاری بیمارستان­ها در جهان از دستگاه­های ازن­ساز بزرگ برای ضدعفونی کردن اتاق عمل بین جراحی­ها استفاده می­کنند. اتاق­ها تمیز می­شود، سپس ازن را اعمال می‌کنند تا باکتری­ها را به صورت موثر بکشد. استفاده از ازن دارای سرعت بالای واکنش برای ضدعفونی سریع اتاق عمل است.

۲-استریل وسایل آزمایشگاهی و پزشکی

ابزار پزشکی مورد استفاده مانند میله­های جراحی وریدی و دستگاه­های تنفس، منابع اضافی برای عفونت هستند که طبق آمارها موجب ۵۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ عفونت خونی در آمریکا شده­اند.دریک مطالعه انتشار استنوتروفوموناس مالتوفیلیا ازطریق تجهیزات  به بیماران بستری گزارش شده است. ازن می­تواند برای ضدعفونی این وسایل مورد استفاده قرا گیرد. وسایل در محیطی در بسته قرار می­گیرد و ازن با دز بالا برای استریل به کار خواهد رفت. ازن هزینه جاری استفاده از مواد استریل‌کننده را ازبین خواهد برد.

۳- ضدعفونی ملحفه‌ها و لباس‌ها و …

 ۴-کاهش بو، باکتری، قارچ و دیگر میکرواورگانیزم­ها در هوای بیمارستان

در مطالعات انجام شده محققان عوامل مختلفی همچون روش‌های نامناسب استریلیزاسیون، سیستم نامناسب تصفیه هوا و نامناسب بودن درب‌ها و پنجره‌ها را سبب آلودگی دانسته‌اند. دربررسی‌های صورت گرفته میکروکوکوس‌ها شایع‌ترین اورگانیسم یافت شده درهوای بخش‌ها بود و در مرتبه بعدی استافیلوکوک اپیدرمیس قرار داشت. برای سلامت هر چه بیشتر افراد از جمله پزشکان و کارکنان بیمارستان، می‌توان از ازن برای ضدعفونی و تصفیه هوای بیمارستان‌ها استفاده کرد و این امر باید در ساخت بیمارستا ن‌های جدید مد نظر باشد.

استفاده از ازن در هوای بیمارستان‌ها هم از طریق چیلر و از طریق اسپری آن در اتاق‌ها و سالن‌ها امکانپذیر است. با کنترل و کاهش میزان آلودگی‌ها توسط تکنولوژی ازن می‌توان سبب کاهش میزان عفونت‌های بیمارستانی و آسیب‌های ناشی از آن شد.

۵-  تولید آب خالص برای مصارف دارویی و آزمایشگاهی

در بیمارستان­ها برای شستن و پاک کردن، تهیه محلول­ها به منظور تزریقات، محلول­هایی برای شستشو و رقیق کردن، نیاز به آبی است که هم خالص باشد (آبی که هدایت الکتریکی کم و مشخصی داشته باشد) و هم استریل باشد که استفاده از ازن راهی به صرفه و مناسب در تهیه این آب است.

آب خالص مورد نیاز بیمارستانها  باید سطح بسیار کمی از میکروب را داشته باشد. روش­های سنتی تهیه این آب، نیاز به اعمال فرآیندهای حرارتی تا دمای بالا دارد که تهیه آن را هزینه‌ بر می­کند. روش جایگزین برای ضدعفونی حرارتی آب، استفاده از ازن است.ازن با درجه اکسید کنندگی بسیار بالا ، فعالیت و تاثیر گذاری سریعتر، نتایج بهتر و مطلوب‌تری برای استریلیزاسیون نسبت به سایر روش‌ها در اختیار ما می‌گذارد.

ازن از طریق تصفیه و استریل آب مصرفی و همچنین تولید آب خالص برای مصارف دارویی و آزمایشگاهی در بیمارستان‌ها کاربرد دارد. ازن بدون در نظر گرفتن ماهیت باکتری، ویروس و قارچ و حتی اسپور آنها را از محیط حذف می‌کند و در عمل به افزایش کیفیت آّب می‌انجامد.

۶-  تصفیه زباله‌های بیمارستانی و تصفیه پساب بیمارستان

، مواد شیمیایی سمی و یا کارسینوژن (مانند اتیدیوم بروماید، فنل و …) و آلودگی‌های رادیواکتیو (رادیوایزوتوپ‌هایی که جهت تشخیص و یا درمان بکار گرفته می‌شوند، دارند که هر کدام به تنهایی می‌توانند تهدیدی جدی برای محیط زیست و جامعه به شمار روند. آلودگی‌های عفونی

بیمارستان ممکن است از طریق پساب و زباله‌های بیمارستانی به محیط منتقل شود. لذا درحال حاضر زباله‌های بیمارستانی به صورت جداگانه از زباله‌های شهری دفع می­گردد. این امر هزینه‌های زیادی را در بر خواهد داشت. با استفاده از ازن می‌توان این آلودگی‌ها را به سطح طبیعی و حتی کمتر کاهش داده و در نتیجه هزینه‌های دفع زباله و پساب را کاهش داد.

۷-تصفیه آب چیلرها

آب چیلرها خود منبعی برای ورود آلودگی به داخل بیمارستان است. با اعمال ازن در این آب، علاوه بر از بین بردن آلودگی آب، بخشی از آلودگی موجود در هوای بیمارستان نیز کاهش خواهد یافت. EPAکالیفرنیا[۱] استفاده از ازن در برج‌های خنک کننده را به عنوان “تکنولوژی پیش گیری از آلودگی” قلمداد می‌کند و استفاده از آن را همواره امن می داند. (تائیدیه GRAS[۲]از FDAآمریکا)

مراکز کنترل بیماری‌ها ثابت کرده‌اند که برای نابود کردن سریعتر و کامل‌تر باکتری لژیونلا برای عملکرد ایمن‌تر برج‌های خنک کننده، ازن و مکش آب به سمت پائین تنها راه بهبود کیفیت آب بدون اضافه کردن هیچ ماده‌ی شیمیایی در اکثر موارد می‌باشد.

معایب مواد شیمیایی موجود مانند کلر، پراستیک اسید و هیدروژن پراکسید برای ضدعفونی

• برای استفاده سریع مناسب نیستند. زیرا باقیمانده بر جای می‌گذارند.
• سمی‌­اند.
• خورنده‌­اند.
• هزینه‌ی جاری بالایی در بردارند.
• مشکلات تنفسی برای کارکنان بیمارستان ایجاد می­کنند.
• بوی نامطبوع ماندگار دارند.

در ادامه مزایای ازن نسبت به راه­های ضدعفونی دیگر را به تفکیک بیان می­کنیم:

مقایسه ازن با کلر

• ازن ۳۱۲۵ بار سریع­تر از کلر واکنش می­دهد و ۳ تا ۴ برابر موثرتر از آن آب را ضدعفونی می­کند.
• خورندگی ازن برای تجهیزات نسبت به مواد شیمیایی موجود مانند کلر کم­تر است.
• سیستم تصفیه ازن، هزینه جاری در بر ندارد.

مقایسه ازن و هیدروژن پراکسید

یکی از مزایای ازن نسبت به هیدروژن پراکسید در بیمارستان این است که نیازی نیست محل به طور کامل تخلیه شود و می­توان تخت، پرده و وسایل الکترونیکی را همان­جا گذاشت و درنتیجه تحت ضدعفونی قرار می­گیرند.

مقایسه ازن با اشعه UV

علاوه بر مزایای فوق، استفاده از ازن در بیمارستان فواید زیر را به دنبال خواهد داشت.

فواید استفاده از ازن در بیمارستان

• ماده­ی ضدمیکروبی بسیار قویست.
• موثر و ایمن است.
• بزرگ­ترین مزیت ازن نسبت به روش­های دیگر هزینه کم­­تر آن است.
• استفاده آن سریع و آسان است و دستگاه آن قابل حمل است.
• قدرت نفوذ بالا به تمام سطوح را دارد.
• ازن باکتری را در چند ثانیه و طی فرآیندی به نام تجزیه سلولی از بین می­برد و از این­ رو میکروارگانیزم در مقابل آن واکسینه نمی‌شود.
• رهایش آن می تواند قابل کنترل از بیرون اتاق باشد. (مشکل تنفس برای کارکنان حذف می شود)
• عدم ایجاد لکه بر روی سطوح شیشه‌ای بر خلاف دیگر ضدعفونی کننده‌های محلول

منابع:

1. _{Application of ozone fumigation for controlling and managing a hospital outbreak caused by multi-drug resistant Acinetobacter baumannii, Dr Peder Bo Nielsen}
2. _{The Application of Ozone Technology for Public Health and Industry, Laurence Franken}
3. _{Effectiveness of a novel ozone-based system for the rapid high-level disinfection of health care spaces and surfaces, Dick Zoutman, MD, FRCPC et al.}
4. _{Ozonegas is an effective and practical antibacterial agent, Manju Sharma, MD et al.}